Noclegi w Olsztynie
Gastronomia
Rekreacja
Imprezy i wydarzenia
Zespół Elektrowni Wodnej „Łyna” |
Elektrownia wodna „Łyna” należąca do Zakładu Energetycznego Olsztyn S.A., zlokalizowana na rzece Łynie u ujścia do niej rzeki Wadąg. Elektrownia uruchomiona w 1907 r. i czynna do dziś. Na wyposażeniu są czynne turbiny z 1927 r.
Historia Zaopatrzenie w prąd elektryczny było ostatnią z nowoczesnych inwestycji Olsztyna czasów młodego kapitalizmu. W 1907 r. zbudowano elektrownię wodną na Łynie, wzniesiono budynek siłowni energetycznej, do 1914 r. ukończono otoczenie elektrowni wraz z budynkiem mieszkalnym obsługi. Prąd pozyskany z nurtu rzeki napowietrzną linią przesyłową trafiał do generatorów przy budynku zakładu energetycznego przy dzisiejszej Al. Wojska Polskiego 8. Stamtąd był rozprowadzany po terenie miasta oraz zasilał sąsiadującą z budynkiem zakładu energetycznego zajezdnię tramwajową. Dzięki budowie siłowni energetycznej w Olsztynie już w 1907 r. ruszyły elektryczne tramwaje. Eksperymentalne uruchomienie elektrowni miało miejsce w listopadzie 1907 r., od grudnia 1907 r. rozpoczęto stałą eksploatację, łącznie z zasilaniem trakcji tramwajowej. Budynek siłowni elektrycznej wzniosła firma Gustawa Zahlmanna z Królewca. Budowę elektrowni rozpoczęto od przegrodzenia rzeki stopniem wodnym, na którym posadowiono budynek siłowni. Właściwą budowę zakończyło zamontowanie w 1914 r. trzech hydrozespołów z turbinami systemu Francisa. Części mechaniczne turbin wykonała firma J. M. Voith z Heidenheim n/Brenz, generatory prądu dostarczyła firma Sachsen-Werker. Równocześnie na wschodnim brzegu Łyny, nieopodal stopnia wodnego wzniesiono dwurodzinny budynek mieszkalny, przeznaczony dla pracowników elektrowni. Obok domu zbudowano budynek gospodarczy. Podstawową budowę zespołu elektrowni zakończyła rozbudowa w latach 1914-1916 budynku mieszkalnego, prowadzona przez firmę Alberta Dilewskiego z Olsztyna. W 1927 r. postanowiono podnieść wydajność elektrowni. Zdemontowano dwie z trzech turbin Francisa, w ich miejsce wstawiono nowocześniejsze turbiny Kaplana. Mechanizm ponownie wykonała firma Voitha, generatory prądowe tym razem zamówiono w firmie Siemens-Schuckertwerke GmbH. Trzecia turbina Francisa została wyłączona, ostatecznie wymontowano ją w 1991 r. i przetransportowano do elektrowni wodnej w Dobrym Mieście W jej miejsce w 1996 r. zamontowano turbinę Kaplana, produkcji szwedzkiej firmy Flick.
Opis architektury Zespół zabudowań elektrowni wodnej Łyna składa się z budynku siłowni energetycznej, domu mieszkalnego obsługi elektrowni oraz budynku gospodarczego przy domu mieszkalnym. Budynek siłowni to jednoprzestrzenna, prostokątna, parterowa, murowana i tynkowana hala o wymiarach 13, 2 m x 16, 1 m, posadowiona częściowo na ziemnej grobli a częściowo w nurcie rzeki ponad turbinami wodnymi. Wejście do budynku prowadzi przez podwójne stalowe drzwi, usytuowane od strony wschodniej. Na przeciwległym krańcu budynku znajdują się drzwi prowadzące na zaporę. Pod budynkiem znajdują się trzy komory turbin wodnych oraz od strony zachodniej przepławka dla ryb mająca 88 cm szerokości. Od strony południowej trzy zastawki wlotu komór turbin i jedna zastawka upustu jałowego. Przy elektrowni zewnętrzna trafostacja. Na zachodnim brzegu Łyny przenoska kajakowa przez elektrownię. Dom mieszkalny ceglany, tynkowany, posadowiony na kamiennej podmurówce, z mansardowym dachem, składa się z dwóch oddzielnych budynków, prostopadle przylegających do siebie. Budynek z 1907 r. jest większy, wymiary: 8, 5 m x 11 m, budynek z 1916 r. posiada wymiary 6 m x 9, 2 m. Każdy z budynków posiada osobne wejście z gankiem. Budynek gospodarczy o wymiarach 9, 8 m x 4, 6 m, murowany, tynkowany, ściana poddasza w konstrukcji szkieletowej, dach dwuspadowy. W 1914 r. dostawiona została przybudówka z przeznaczeniem na chlewik.
Ciekawostki - budowę elektrowni wodnej połączono od razu z układaniem torowiska tramwajowego. Dzięki temu w momencie uruchomienia elektrowni ruszyła od razu komunikacja miejska - pod projektem budynku siłowni energetycznej podpisał się Georg Zuelch, późniejszy burmistrz i nadburmistrz Olsztyna, sprawujący swój urząd w latach 1908-1932. - hydrozespoły z 1927 r. są nadal sprawne i są włączane pojedynczo, gdyż nie ma potrzeby stałej eksploatacji wszystkich turbin. - uzyskany w elektrowni „Łyna” prąd przesyłany jest do sieci zbiorczej i stanowi dziś zaledwie 0, 1 – 0, 5 % dziennego zapotrzebowania Olsztyna w energię elektryczną - do elektrowni od strony Al. Wojska Polskiego prowadzi licząca ponad 100 lat brukowana droga, ułożona podczas budowy zespołu elektrowni wodnej - przez elektrownię prowadzą szlaki kajakowy rzeki Łyny i pieszy Szlak Kopernikowski koloru czerwonego
Informacje praktyczne Dojazd do elektrowni od strony Al. Wojska Polskiego, z ograniczeniem na moście na rzece Wadąg do 1, 5 t., możliwość przejścia pieszego od mostu do elektrowni 200 m. Parkowanie możliwe tylko na poboczu drogi.
Adres: Olsztyn, Al. Wojska Polskiego 30c
Autor: Andrzej Bobrowicz
Najnowsze:
Najstarsze:
|