Noclegi w Olsztynie
Gastronomia
Rekreacja
Imprezy i wydarzenia
Kościół p. w. Najświętszego Serca Pana Naszego Jezusa Chrystusa |
Kościół parafialny dla przedwojennej dzielnicy Nowe Miasto. Najwyższa i największa olsztyńska świątynia. Kościół w latach 80-tych stał się świątynią „Solidarności”.
Historia: Pod koniec XIX w. w Olsztynie mieszkało już ponad 15 tys. katolików a podówczas istniał tylko jeden kościół Św. Jakuba. Komitet budowy drugiego kościoła katolickiego w Olsztynie zawiązany został w 1895 r. Wezwanie Najświętszego Serca Jezusowego uzyskał kościół na fali popularności tego wezwania w końcu XIX w. Budowa w dużej części pochodziła ze składek polskojęzycznych Warmiaków, kwestowała na ten cel „Gazeta Olsztyńska”. Kamień węgielny poświęcił biskup warmiński Andreas Thiel 3 października 1901 r. początkowo kościół filialny olsztyńskiej fary, erygowanie samodzielnej parafii nastąpiło w 1916 r. Projekt kościoła – Fritz Heitmann. Prace budowlane przeprowadził Albert Scholz, cegłę dostarczyli olsztyńscy cegielnicy i rajcowie Max Lion i Otto Naujack, licówkę sprowadzono z cegielni A. Schlütera w Kluczniku. Konsekracja nastąpiła 19 października 1903 r., otwarcie kościoła uświetniło obchody 550-lecia miasta. Na otwarciu burmistrz Olsztyna Oskar Belian wygłosił antypolskie przemówienie wychwalające I rozbiór Polski z 1772 r., zakazując jednocześnie odprawiania w nim mszy i nabożeństw w języku polskim. Świątynia przetrwała bez szwanku wkroczenie w 1945 r. czerwonoarmistów, dzięki czemu zachowało się w całości neogotyckie wyposażenie. W okresie PRL-u, kościół Najświętszego Serca Jezusowego był świątynią olsztyńskiej „Solidarności”. Nawa boczna północna wypełniona jest tablicami pamiątkowymi poświęconymi Polsce Podziemnej, Kresom Wschodnim i Solidarności. Ich ciąg od strony prezbiterium otwiera tablica upamiętniająca Marcina Antonowicza, olsztyńskiego studenta, zamordowanego przez MO. Z okazji stulecia budowy kościół został gruntownie wyremontowany na początku XXI w. W prezbiterium wertykalny ołtarz główny z 1911 r., z warsztatu H. Hartmanna z Wiedenbrueck, W antependium Baranek Apokaliptyczny z chorągiewką leżący na księdze z siedmioma pieczęciami. Po bokach sceny: Abraham ofiarujący Izaaka; Wyjście Izraela z Egiptu. W predelli Tabernakulum ze sceną Zwiastowania NMP po bokach Ojcowie Kościoła: Św. Augustyn, Św. Hieronim, Św. Ambroży i Św. Grzegorz. Nad Tabernakulum Tron Eucharystyczny – Grupa Ukrzyżowania, flankowana przez anioły. Powyżej w centrum ołtarza zespół figur świętych związanych z kultem Najświętszego Serca Jezusowego: Św. Małgorzata Alacoque, Św. Mechtylda, Św. Franciszek Salezy i Św. Bonawentura. Nad nimi w centralnym punkcie ołtarza figura Chrystusa z otwartymi ramionami i gorejącym sercem otoczona przez ewangelistów: Św. Łukasza, Św. Jana, Św. Marka i Św. Mateusza. Po bokach dwie grupy figur: Św. Teresa z Awilii z prorokami Jeremiaszem i Izajaszem i Św. Tomasz z Akwinu z prorokami Ezechielem i Danielem. W zwieńczeniu ołtarza Michał Archanioł z Krzyżem. Kwatery ołtarza wypełniają sceny z Pisma Świętego: Wieczerza w Emaus, Modlitwa w Ogrójcu, Upadek pod krzyżem, Ostatnia Wieczerza, Ofiara Melchizedeka, Biczowanie Pana Jezusa, Cierniem Koronowanie i Manna na pustyni (Dawid i Św. Jan Chryzostom). Na zamknięciu skrzydeł sceny: Uleczenie trędowatego, Nawrócenie jawnogrzesznicy, Przemiana wody w wino i Rozmnożenie chleba. Malowidła w prezbiterium wykonane zostały w 1952 r., i przedstawiają sceny Chrzest Pana Jezusa i Połów RybW nawie głównej, na filarach przy prezbiterium figury Chrystusa Króla i Maryi Królowej. Przy ambonie Św. Teresa od Dzieciątka Jezus, na filarach dwie figury Św. Elżbiety z ubogim i ze starcem oraz przy wejściu, pod chórem ŚŚ. Wincenty a Paulo i Franciszek Ksawery. Ambona autorstwa H. Hartmanna z Wiedenbrueck z 1911 r. Sceny na korpusie: Chrystus i Samartyanka przy studni, Kazanie na górze, Rozesłanie Apostołów i 12-letni Jezus nauczający w świątyni. Na emporze organy autorstwa Brunona Goebela z Królewca z 1916 r. W kruchcie wolnostojąca figura Św. Karola Boromeusza. W nawie północnej, na jej zamknięciu wertykalny ołtarz z 1904 r. W predelli Grupa Ukrzyżowania po bokach ewangeliści: Św. Łukasz i Św. Marek. W centralnej części Św. Walenty, powyżej Św. Andrzej otoczeni przez 12 Apostołów. Do nawy tej przylega kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej, zorganizowana w 1957 r., ołtarz wykonany przez studentów sztuk pięknych z Gdańska.W nawie południowej, na jej zamknięciu wertykalny ołtarz z 1904 r., autorstwa Georga Schreinera z Regensburga. W antependium sceny: Wieczerza w Emaus i Ofiara Melchizedeka. W części centralnej Matka Boska Niepokalanie Poczęta, po bokach sceny: Zwiastowanie i Boże Narodzenie. Powyżej w centrum Matka Boska Różańcowa ze Św. Franciszkiem i Św. Klarą, po bokach Św. Anna i Św. Joachim. W zwieńczeniu anioł z tarczą i figury: Św. Agnieszka, Św. Dorota i Św. Barbara. Do nawy tej przylega kaplica Św. Józefa. W niej wertykalny ołtarz autorstwa H. Hartmanna z Wiedenbrueck z 1910 r. Nad mensą scena: Józef egipski, Faraon i Egipcjanie szukający pomocy u Józefa. W części centralnej Św. Józef z Dzieciątkiem, dookoła sceny: Zaślubiny, Pokłon Trzech Króli, 12-letni Jezus nauczający w świątyni i Św. Rodzina w Nazarecie. W zwieńczeniu Chrystus Tronujący oraz figury: Św. Izydor i Dawid z harfą (skradziona w 1992 r.) oraz aniołowie (jeden skradziony w 1992 r.). Cały ołtarz po bokach flankują figury Św. Józefa i Św. Barbary (skradziona w 1992 r., odnaleziona w Krakowie). W kaplicy chrzcielnej horyzontalny ołtarz Św. Franciszka i chrzcielnica autorstwa Vettera z Dobrego Miasta, W centrum ołtarza Św. Franciszek z Asyżu, po lewej Św. Antoni Padewski, po prawej Św. Franciszek Ksawery. Przy wejściu na filarze figura Św. Antoni z Dzieciątkiem i ubogimi.Witraże w kościele wykonane zostały przez Roberta Sieberta z Królewca w 1903 r. Okna naw bocznych wypełnione monochromatycznym przeszkleniem w kształcie romboidalnej kratownicy z przedstawieniem proroków i ojców kościoła w podłuczach. Okna w kaplicy Św. Józefa przedstawiają sceny: Ucieczka do Egiptu i Śmierć Św. Józefa. Okna w kaplicy chrzcielnej z postaciami Św. Franciszka i Św. Notburgi.
Opis architektury: Kościół wybudowano w stylu neogotyckim. Trójnawowa, sześcioprzęsłowa hala z wydzielonym, wielobocznie zamkniętym prezbiterium. Do nawy bocznej północnej w czwartym przęśle dostawiona jest Kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej, do nawy bocznej południowej w drugim przęśle dostawiona jest Kaplica Św. Józefa. Kościół posiada trzy wieże. Wieża główna 82,5-metrowa, na planie kwadratu z krytą galeryjką, zwieńczona ośmiobocznym, smukłym hełmem, flankowanym przez cztery małe ośmioboczne wieżyczki wystające poza linię ścian wieży, wspartymi na kamiennych kroksztynach, z ozdobnymi rzygaczami w formie smoków. Wieże flankujące prezbiterium wysokie na 47 metrów, zwieńczone ostrosłupowymi hełmami. Nad portalem wejściowym mozaika przedstawiająca Chrystusa z gorejącym sercem. Łaciński napis „Połóż mnie, jako znak na twoim sercu”, autorstwa P. Gostka z Królewca wypełnia całą długość łuku wieńczącego portal. Poniżej tej inskrypcji symbole czterech ewangelistów. Elewacje kościoła ozdabiają zielone i żółte glazurowane kształtki, sprowadzone ze śląskich warsztatów w Małomicach i Zebrzydowie. Nawę główną nakrywają sklepienia gwiaździste, w prezbiterium kryształowe w nawach bocznych trójdzielne.
Ciekawostki: Podczas transportu granitowych kolumn przeznaczonych do wnętrza jedna z nich uległa pęknięciu i wymagała wymiany. Zdecydowano się jednak ją ustawić, a miejsce spękania wzmocnić metalową sztabą i obudować całą kolumnę cegłami. Decyzja ta wymusiła zmianę koncepcji wystroju wnętrza, żółtą cegłą wyłożono wszystkie ściany świątyni i pozostałe kolumny, co z kolei spowodowało opóźnienie o sześć miesięcy oddanie kościoła do użytku. W niezmienionym kształcie pozostawiono krótką kolumnę przy wejściu do kaplicy Św. Józefa.Koncepcję arkadkowych szczycików w zwieńczeniu zewnętrznych ścian prezbiterium i szczyt kaplicy Św. Józefa zaczerpnął Heitmann z zamku w Malborku. Wieża główna jest z kolei wzorowana na nieistniejącej już wieży zamku w Królewcu.
Informacje praktyczne: Zwiedzanie kościoła jest bezpłatne- obowiązuje zakaz zwiedzania podczas mszy, nabożeństw i innych uroczystości kościelnych- najbliższy bezpłatny parking dla autokarów 500 m, przy ul. Nowowiejskiego lub przy hali Urania- czas zwiedzania ok. 30 min
Literatura: Kopiczko A., Kościoły i kaplice w Olsztynie, Olsztyn 2000Kopiczko A., Żołnierkiewicz J., Dzieje kościoła i parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Olsztynie 1903-2003, Olsztyn 2003
Adresy www: www.nspj.com.pl
(c) Andrzej Bobrowicz
fot.Michał Ciucias |