Noclegi w Olsztynie
Gastronomia
Rekreacja
Imprezy i wydarzenia
Stary Ratusz |
Trzyskrzydłowy budynek dawnego olsztyńskiego ratusza z zachowanym gotyckim skrzydłem południowym. Skrzydła zachodnie i północne dobudowane w latach 1858-59 i 1927-28. Obecnie siedziba Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Emilii Sukertowej-Biedrawiny.
Historia Olsztyn był początkowo zarządzany przez sołtysa. Zasadźcą miasta był Jan z Łajs, rada miasta wzmiankowana jest po raz pierwszy w 1404 r. Obecny ratusz był prawdopodobnie poprzedzony budynkiem o konstrukcji szachulcowej. Średniowieczny ratusz składał się z jednego budynku obecnego skrzydła południowego. Gotyckie skrzydło zostało wzniesione po 1500 r. Wejście do ratusza usytuowano w szczycie wschodnim. Parter zajmowała hala targowa z dostawionymi do budynku budami kupieckimi. Na piętrze znajdowała się sala radziecka, gabinet burmistrza i kancelaria. Poddasze mieściło m. in. posterunek policji i stację pocztową. Ratusz spłonął w 1620 r. w wielkim pożarze miasta. Odbudowany został w latach 1623-24 w formie otynkowanej z dekoracjami barokowymi. Kolejna renowacja w latach 1767-70 z wymianą posadzek, schodów i stolarki okiennej. W 1825 r. Olsztyn stał się siedzibą Królewskiego Sądu Ziemskiego i Grodzkiego. Zlikwidowano w ratuszu halę targową, a jej pomieszczenie zaadaptowano na siedzibę sądu. Wobec rosnących potrzeb sądu w 1829 r. rada miejska musiała się wyprowadzić z ratusza, przenosząc się do zabudowań browarowych na rynku, później do prywatnego domu burmistrza Jakuba Rarkowskiego. Kasa i skarbiec ulokowano tymczasowo w pastorówce. W 1852 r. rozebrano barokową wieżyczkę zastępując ją nową. W 1859 r. zakończono budowę skrzydła zachodniego z myślą przeznaczenia go na siedzibę rady, tymczasem sąd szybko przejął nową przestrzeń i rada nadal pozostawała na wygnaniu. Po objęciu urzędu burmistrza przez Oskara Beliana w 1877 r. znów rozważano powiększenie ratusza o trzecie skrzydło. Belian przewidując powtórkę postanowił wybudować dla sądu nową siedzibę. Po jej ukończeniu w 1880 r. rada powróciła do ratusza. Po renowacji w 1881 r. w nowym skrzydle zorganizowano prywatne mieszkanie burmistrza. W latach 1912-16 na Górnym Przedmieściu wybudowano Nowy Ratusz. Rada miasta definitywnie wyprowadziła się ze Starego Ratusza. Opuszczony budynek zajęła Szkoła Handlowa i Miejska Biblioteka Publiczna, która zajęła również pomieszczenia w wybudowanym w latach 1927-28 skrzydle północnym. Wtedy też arkadkowym łącznikiem zamknięto wewnętrzny dziedziniec. W 1938 r. zegary słoneczne na ratuszu ozdobione zostały postaciami rycerza krzyżackiego i oficera hitlerowskiego, Stary Ratusz był podówczas siedzibą Hitlerjugend. Wieżyczka zegarowa spłonęła w 1942 r. Ratusz został spalony przez czerwonoarmistów w 1945 r. Odbudowany w latach 1947-50 r., zasypano piwnice, zlikwidowano szczyty w skrzydle południowym, dach tego skrzydła przekształcono w czterospadowy, zrezygnowano z odbudowy wieżyczki. Po II wojnie światowej budynek zajmowała biblioteka, Urząd Stanu Cywilnego, przychodnia lekarska. Na poddaszu kwaterowani byli prywatni mieszkańcy. W jednym z mieszkań w 1968 r. zaprószono ogień co było przyczyną pożaru. Po dokonaniu w 1995 r. odkrywki zdobień w elewacji południowej przeprowadzono generalny remont ratusza. Trwał w latach 1996-2003 z wieloma przestojami. W jego wyniku ostatecznie przywrócono gotycki wygląd elewacjom skrzydła południowego oraz wieżyczkę nad skrzydłem południowym. Aktualnie całość budynku zajmuje Wojewódzka Biblioteka Publiczna.
Opis architektury Ratusz jest piętrową budowlą trzyskrzydłową z arkadowym krużgankiem zamykającym dziedziniec. Skrzydło południowe gotyckie z portalem wejściowym w południowej elewacji jako jedyne jest nieotynkowane. Na parterze zachowane fragmenty dekoracji gotyckich i okienko wagi miejskiej, pozostałość po hali targowej. W szczycie wschodnim triada portalowo-okienna. Środkowy portal, ujęty podwójnym gotyckim „oślim grzbietem” i pojedynczym łukiem odcinkowym to dawne wejście na parter ratusza. Drzwi po prawej stronie z „oślim grzbietem” i łukiem odcinkowym prowadziły do klatki schodowej na piętro ratusza. Identycznie zwieńczone okno po drugiej stronie, oświetlało halę targową. Elewacje pierwszego piętra to sekwencja blend zamkniętych łagodnym łukiem i trzy, poczwórne gotyckie okna, wypełnione szybkami-gomółkami. W narożnikach budynku zegary słoneczne. Ozdobne mozaikowe słoneczka pochodzą z 1966 r., wstęgi godzinowe są przedwojenne. Jedyną ozdobą XIX-wiecznego skrzydła zachodniego, jest sgraffitowy medalion z motywem ludowym autorstwa Andrzeja Samulowskiego, częścią dekoracji wykonanych w 1967 r., skutych podczas ostatniego remontu ratusza. Górująca nad ratuszem wieżyczka została zrekonstruowana w 2000 r. według projektu Urszuli Madei-Kuleckiej. Jest kopią udokumentowanej faktograficznie wieżyczki z 1852 r. Brak na niej zegara, biblioteka jest w trakcie zbierania pieniędzy na ten cel. Skrzydło północne jako jedyne posiada ryzalit, zajmujący środkową część elewacji północnej. Pięcioosiowy arkadkowy łącznik zamyka czworoboczny dziedziniec, nakryty szklanym dachem pulpitowym osadzonym w metalowej konstrukcji.
Ciekawostki Podczas renowacji ratusza po pożarze w 1620 r. wskutek zniszczeń fundamentów wynikła konieczność przesunięcia szczytu zachodniego o 2,5 m, co spowodowało powiększenie kubatury ratusza. Ponadto przy ratuszu wzniesiono budynek wartowni. Przeciwko rozbudowie ratusza protestowali burgrabia Eustachy Bronisz i mieszczanin Jerzy Koenig, drugą stroną był magistrat miejski. Argumentowali, że pomniejszenie przestrzeni rynkowej odbiera im przestrzeń życiową. Rozstrzygająca spór kapituła warmińska skargę olsztynian oddaliła. Podczas remontu w dniu 25 lipca 2001 r. pod pracującymi posadzkarzami zarwała się podłoga, odsłaniając XVI-wieczne piwnice. W trakcie badań archeologicznych odkryto pozostałości hypokaustum – średniowiecznego pieca centralnego ogrzewania. Malowany napis Biblioteka w ryzalicie północnego skrzydła znajduje się dokładnie w miejscu przedwojennego niemieckiego napisu Stadtbücherei.
Informacje praktyczne - ratusz czynny jest w godzinach otwarcia biblioteki pn-pt 9.00-19.00, sob. 9.00-14.00 - bezpłatny parking dla autokarów 350 m przy ul. Nowowiejskiego - w dziedzińcu ratusza działa kawiarenka
www.wbp.olsztyn.pl
(c) Andrzej Bobrowicz
fot.Michał Ciucias Najnowsze:
Najstarsze:
|