Noclegi w Olsztynie
Gastronomia
Rekreacja
Imprezy i wydarzenia
Żydowski Dom Przedpogrzebowy Bet Tahara |
Żydowski Dom Przedpogrzebowy była jednym z pierwszych zleceń Ericha Mendelsohna, wówczas studenta architektury na politechnice w Monachium. Budynek usytuowany jest w centralnej części Olsztyna, na zachód od starego miasta, na południe od linii kolejowej. Ul. Zyndrama z Maszkowic przy której stoi biegnie prostopadle do ul. Grunwaldzkiej - po jej południowej stronie. Budynek ustawiony jest kalenicowo do ulicy. Na południowy-zachód od budynku znajduje się cmentarz żydowski założony jeszcze w 1818 r.
Historia W dokumentach archiwalnych pierwsza wzmianka na temat społeczności żydowskiej w okolicach Olsztyna pojawia się ok. 1780r. Wówczas nieznana liczba Żydów mieszkała poza granicami miasta. W 1812 r. przedstawiciele tej nacji uzyskali pełnię praw obywatelskich na podstawie edyktu emancypacyjnego i zaczęli przesiedlać się do miasta. W ten sposób w XIX w. pojawiła się w Olsztynie nowa grupa wyznaniowa. Wcześniejsze przepisy prawne nie pozwalały przedstawicielom tego wyznania osiedlać się na Warmii, jednak wojny napoleońskie spowodowały napływ tej ludności. I tak w 1820 r, mieszkało w Olsztynie 56 Żydów, ale tylko 10 posiadało prawa miejskie, natomiast pod koniec XIX w. było w mieście już 588 Żydów, co stanowiło blisko 3% ogółu jego mieszkańców. Pierwszy dom modlitwy powstał już w 1819 r. przy ul. Prostej, a pierwsza synagoga w 1835 r. u zbiegu dawnej ul. Krzywej i Okopowej. W związku ze stale rosnącą liczbą grupy wyznaniowej w 1877r., przy ul. Grunwaldzkiej, powstał większy obiekt. Żaden z w/w budynków nie zachował się do dziś. Pierwsza synagoga powstała w roku 1835 przy ulicy Krzywej (Krummstrasse), ob. Kołłątaja, a od roku 1877 żydowski dom modlitwy mieścił się przy szosie miłakowskiej (Liebstadtstrasse), dzisiejsza ulica Grunwaldzka. Już na początku XIX w. W tych okolicach, a dokładnie przy Seestrasse (ob. ulica Zyndrama z Maszkowic) założono cmentarz żydowski. Cmentarz żydowski przy ul. Zyndrama z Maszkowic 2 powstał w 1818 r. Początkowo funkcjonował samodzielnie, jednak w 1912 r. na terenie cmentarza wybudowany został Dom Przedpogrzebowy wraz z towarzyszącym mu domem ogrodnika opiekującego się cmentarzem. Cmentarz w latach 60-tych XX w. został zlikwidowany i stał się 'parkiem miejskim'. Nagrobki natomiast posłużyły jako materiał budulcowy do innych inwestycji. Do 1951 r. dawny dom przedpogrzebowy pozostawał własnością Zrzeszenia Żydów w Rzeszy. Po upaństwowieniu, w latach 50-90., służył celom Archiwum Państwowego. W okresie tym obiekt był parokrotnie przebudowywany. Opracowanie projektu domu przedpogrzebowego powierzono nieznanemu studentowi Erichowi Mendelsohnowi, w przyszłości wybitnemu architektowi. Erich Mendelsohn był synem Davida Mendelsohna i Emmy z domu Jarusławskiej. Urodził się 21 III 1887 r. w domu przy Oberstrasse nr 21 (ulica Staromiejska 10). Kompleks żydowskiego domu przedpogrzebowego wybudowano w latach 1912-1913, do użytku oddano ją 17 sierpnia 1913 r. Obiekty zostały zaprojektowane, jako jego praca dyplomowa młodego architekta na politechnice monachijskiej. Była to prawdopodobnie pierwsza realizacja jego prac.
Opis architektury Kompleks dawnego żydowskiego domu przedpogrzebowego składa się z głównej części mieszczącej salę pożegnań oraz z domu ogrodnika. Ściany budynków są murowane, z cegły pełnej, maszynowej na zaprawie wapiennej i cementowo-wapiennej. Obydwie części budynki przekryte są dachami czterospadowymi. Nad salą pożegnań znajduje się kopuła w konstrukcji drewnianej - do deskowanych żeber od wewnątrz przybite deski pokryte tynkiem. Dekorację pseudosklepienia stanowią płyciny i mozaiki. Na lastrykowej posadzce znajduje się motyw gwiazdy Dawida.
Ciekawostki Dom Przedpogrzebowy Bet Tahara dzięki staraniom Stowarzyszenia Wspólnota Kulturowa „Borussia” został pieczołowicie odrestaurowany. Obecnie mieści się tam Centrum Dialogu Międzykulturowego i siedziba Stowarzyszenia oraz organizowane są spotkania, koncerty i odczyty.Na nieistniejącej nekropoli przylegającej do budynku Domu Przedpogrzebowego spoczywają rodzice architekta. |