Noclegi w Olsztynie
Gastronomia
Rekreacja
Imprezy i wydarzenia
Zamek Kapituły Warmińskiej w Olsztynie |
Zamek kapitulny komornictwa olsztyńskiego, własność warmińskiej kapituły katedralnej we Fromborku w latach 1397-1772. Usytuowany w zakolu rzeki Łyny. Obecnie siedziba Muzeum Warmii i Mazur.
Historia Zamek wznoszono jeszcze przed lokacją miasta od ok. 1348 r. Skrzydło północne ukończone w końcu XIV w., południowe z 30-metrową wieżą w poł. XV w., w skrzydle tym zorganizowano w XVI w. Kaplicę Św. Anny (obecnie sala kromerowska). Barokowe skrzydło z lat 1756-58. Fosa zamkowa osuszona w XIX w., groblę do zamku usypano w 1845 r. wykorzystując do tego celu usuniętą ziemię z międzymurza zamkowego. Zamek był w latach 1397-1772 siedzibą kanonika-administratora dóbr kapitulnych. Zajęty przez polskie oddziały w wojnach z Krzyżakami w 1410 i 1414 r. W wojnie trzynastoletniej zamek stanął po stronie Związku Pruskiego, następnie kanonicy oszukani przez Krzyżaków zdecydowali się wpuścić zaciężne oddziały, przypłacając tę decyzję wygonieniem z zamku. Stanowisko administratora zajmował w Olsztynie w latach 1516-19 i 1520-21 Mikołaj Kopernik, organizując w styczniu 1521 r. jego obronę w trakcie wojny z Zakonem Krzyżackim. Po I rozbiorze Polski przekazany w użytkowanie gminie ewangelickiej. Generalny remont i regotyzacja pod kierownictwem pruskiego ministra ochrony zabytków Ferdynanda von Quasta w latach 1865-71. W trakcie przebudowy w latach 1909-11 wzniesiono łącznik pomiędzy północnym a wschodnim skrzydłem, przeznaczony na mieszkanie prezydenta rejencji, na dziedzińcu wybudowano pseudogotycką klatkę schodową a w salach reprezentacyjnych obniżono poziom podłóg o 1,2 m. We wnętrzach zamkowych zorganizowano w 1921 r. Muzeum Regionalne prezentujące wystawy etnograficzne i sławiące zwycięstwo plebiscytowe Niemiec w dniu 11 lipca 1920 r. Po II wojnie światowej gospodarzem jest Muzeum Warmii i Mazur. Na dziedzińcu zamkowym od 1974 r. na początku lipca odbywają się Spotkania Zamkowe „Śpiewajmy Poezję”.
Opis architektury Zamek jest budowlą trzyskrzydłową, dziedziniec domyka od zachodu średniowieczny mur gotycki. Najstarsze skrzydło północne czterokondygnacyjne z dwukondygnacyjnymi piwnicami. W przyziemiu skrzydła znajduje się zamkowa biblioteka. I piętro z krużgankiem pełniło główną funkcję. W trzech komnatach mieściło się mieszkanie kanonika-administratora, jego refektarz i kaplica. Dwie pierwsze sale nakrywają sklepienia kryształowe, kaplica posiada sklepienia gwiaździste. Na ścianie krużganka fragmentarycznie zachowana tablica astronomiczna Mikołaja Kopernika do wyznaczenia momentu równonocy wiosennej, wykonana przez astronoma w 1517 r. Od strony międzymurza zachowany prywatny gotycki wykusz ustępowy administratorów. Dwie górne kondygnacje służyły jako magazyny. Skrzydło południowe, pięciokondygnacyjne spichlerzowo-obronne. Od zewnątrz pod dachem gotyckie obronne drewniane hurdycje. Wschodnią część skrzydła wypełnia dwuprzęsłowa, sieciowo przesklepiona sala, dawna Kaplica Św. Anny, wzniesiona w latach 1530-31, konsekrowana przez biskupa Marcina Kromera w 1580 r. Od zachodu do skrzydła przylega cylindryczna wieża o podstawie prostokątnej, nakryta stożkowym hełmem w 1926 r. Na zewnętrznym licu wieży dwie kamienne konsolki, podtrzymujące niegdyś ustęp wartowników. XVIII-wieczne, piętrowe z wysoką suteryną późnobarokowe skrzydło wzniesione zostało na miejscu pierwotnego muru kurtynowego i gotyckiej wieży bramnej, z której zachowała się dolna część przedbramia z ostrołukowym, kamiennym portalem prowadzącym na dziedziniec oraz fragmenty blend. W północno-wschodnim narożniku zamku XX-wieczny łącznik zharmonizowany wyglądem ze skrzydłem barokowym. Od strony Łyny zachowany mur zewnętrzny z półokrągłą basztą łupinową, resztkami narożnej baszty prostokątnej oraz prostokątnym budynkiem wartowni, sąsiadującym z kamiennym mostem przerzuconym nad Łyną. Od strony miasta, w fosie resztki cylindrycznej baszty. Od południa międzymurze zamyka tzw. magazyn solny, XVII-wieczny budynek załogi zamkowej przekształcony w XIX w. na skład soli . Grobla do miasta dzieli fosę na dwie części, jedną z nich zajmuje Amfiteatr im. Czesława Niemena. Przy wejściu na groblę od strony miasta pomnik Ławeczka z Kopernikiem z 2003 r., autorstwa Urszuli Szmyt. Na dziedzińcu trzy pruskie posągi - „baby pruskie”, wersalski kamień graniczny z 1919 r. z granicy polsko-niemieckiej oraz studnia. Na międzymurzu, nieopodal wieży kamienna rzeźba „Układ Słoneczny” z 1973 r., autorstwa belgijskiego artysty Jeana-Marie Becheta.
Ciekawostki Tablica astronomiczna na olsztyńskim zamku jest jedynym na całym świecie zachowanym instrumentem astronomicznym wykonanym i używanym przez Mikołaja Kopernika. Czerwone farby do wykresów Kopernik sprowadził z Włoch, czarne linie domalowano po śmierci Kopernika, próbując przerobić tablicę na zegar słoneczny. Tablica nosi ślady uszkodzeń wynikłe z przebudów, jakim w ciągu wieków ulegał krużganek. Badania Kopernika posłużyły do reformy kalendarza w 1582 r. przez papieża Grzegorza XIII – wprowadzenie kalendarza gregoriańskiego. W północnym skrzydle zachowane są gotyckie belki stropowe z 1370 i 1373 r. W skrzydle południowym belki stropów i hurdycji wykonane zostały z drewna ściętego w latach 1425-29. Zdolności obronne hurdycji nigdy nie zostały wypróbowane, obecnie na nich lęgną się tracze nurogęsi. W czerwcu 2006 r. wichura złamała 120-letnią lipę, rosnącą na dziedzińcu zamkowym, nieodłączny element scenerii spotkań „Śpiewajmy poezję”.
Informacje praktyczne - muzeum otwarte w godz. 9.00-17.00 (poza sezonem 10.00-16.00), od maja do września wejście na wieżę. - ceny biletów 9/7 zł, tylko dziedziniec + wieża 3 zł - bezpłatny parking dla autokarów 100 m. przy ul. Nowowiejskiego - bezpłatne wc w muzeum - kawiarenka i sklepik pamiątkarski na dziedzińcu zamkowym - czas zwiedzania ok. 60 min + wieża 15 min
Adresy www: www.muzeum.olsztyn.pl Hotel Pod Zamkiem - www.hotele.mazury.pl
(c) Andrzej Bobrowicz
fot.Michał Ciucias |