Kamienica powstała między 1906 a 1907 r. przy ówczesnym placu Fryderyka Wilhelma. Przykład architektury secesyjnej. W latach 30. i 40. XX w. znajdował się w niej Konsulat Polski. Obecnie siedziba Towarzystwa Miłośników Olsztyna.

Historia

Po dotarciu do miasta w 1872 r. kolei, Olsztyn zaczął rozwijać się w kierunku wybudowanego, w znacznym oddaleniu od zwartej zabudowy miasta, dworca głównego. Od drogi idącej w kierunku dworca, poprowadzono kilka ulic mających łączyć go ze śródmieściem. Powstała ulica Partyzantów (wtedy Dworcowa), Dąbrowszczaków (Wartemborska), Kościuszki i Kopernika. Między ulicami 1-go Maja (Dobromiejską), Partyzantów (Dworcową), a Wartemborską stworzono plac Fryderyka Wilhelma. Wytyczono i zabudowano ulice, które od niego odchodziły. Nowo powstała część miasta stała się jego wizytówką. Dbano więc szczególnie o właściwą zabudowę wokół Placu, na którym odbywały się koncerty orkiestr wojskowych i różne uroczystości. Reprezentacyjnymi budynkami w okolicy były m. in. winiarnia Wolffa (na rogu placu przy ul. Linki) oraz kamienica Otto Naujacka. W miejscu siedziby ZUS stał dom będący własnością proboszcza z Barczewka. Powstałe przy placu budynki szybko zostały zaopatrzone w instalacje gazową i wodno-kanalizacyjną.

Okolica była pozbawiona budowli przemysłowych. Niezbędne zaplecza gospodarcze znajdowały się na tyłach parcel. Mieszkańcami pobliskich budynków byli urzędnicy, wojskowi, kupcy, fabrykanci, rzemieślnicy oraz robotnicy. Część z tych osób najmowała lokale. W niektórych z budynków ulokowano urzędy, tj. konsulat, związek handlowy oraz biura.

W 1912 r. budynek kupił Johann Majewski, pracownik sądowy. Dwa lata później mieszkał tu burmistrz Olsztyna Georg Zülch. Pośród 8 lokatorów kamienicy znaleźli się oficerowie garnizonu, w tym major Kuno von Kunowski. Istniał tu także sklep z warzywami i owocami. W budynku pod numerem 6, należącym do Karoliny Majewskiej, mieszkali: proboszcz Wilhelm Finger, właściciel cegielni Ludwig Brünn, Wilfried Schleger – twórca instrumentów. Na podwórzu kamienicy znajdowały się dwie stajnie i garaż dzierżawiony przez browar z Elbląga (Brauerei Englisch Brunnen).

Od 1927 do 1939 r. w budynku znajdował się Konsulat Polski (jego wcześniejsze siedziby to ul. Partyzantów 1 i Dąbrowszczaków 28). 10 lutego 1920 r. powołano urząd konsularny, aby reprezentował sprawę polską w Prusach Wschodnich. Jego ranga była kilkakrotnie zmieniana (agencja konsularna, wicekonsulat, konsulat). Pierwszym konsulem był Zenon Lewandowski. Łącznie było dziesięciu konsulów na przestrzeni lat 1920-1939.

Na I piętrze mieściły się biura konsulatu, wyżej mieszkania prywatne, gabinet urzędu i kierownika placówki. Mieszkali w nim kolejno czterej konsulowe: Filip Zawada, Józef Gieburowski, Antoni Zalewski oraz Bohdan Jełowiecki. Konsulat wspierał polskie organizacje, pomagał im zdobywać środki finansowe. Najbardziej wyróżniał się Józef Gieburowski silnie wspierający działania kulturalno-oświatowe (dzięki niemu wydano „Krzyżaków” Sienkiewicza).

Po II wojnie śwatowej budynek stał się własnością Skarbu Państwa. Część pomieszczeń została przeznaczona na mieszkania kwaterunkowe, siedzibę PPR i organizacji młodzieżowych. Nazwę placu w 1945 r. zmieniono na Marcelego Nowotki. Po 1958 r. przekształcono wnętrze kamienicy, dostosowując je na potrzeby mieszkań lokatorskich. W 1983 r. dach budynku został zniszczony przez pożar. W kolejnych latach trwały prace remontowe i konserwatorskie.

W roku 1990 kamienica po raz kolejny zmieniła adres. Obecnie to Plac Konsulatu Polskiego (nazwa nawiązująca do przeszłości konsularnej). Sam plac w 2002 r. został ozdobiony Kolumną Orła Białego, a w 2011 r. przeszedł rewitalizację.

Opis architektury

Budynek trzykondygnacyjny, o dwóch skrajnych ryzalitach i środkowym pseudoryzalicie, wzbogacony wykuszami. Lewy, pięcioboczny, z dachem w kształcie dzwonu i iglicą. Środkowy, znajdujący się nad drzwiami frontowymi, jest prostokątny i podparty kolumnami. Prawy, wieloboczny, z tarasem na poziomie trzeciej kondygnacji. Ryzality zostały zakończone sterczynowymi szczytami. Różnorodne otwory okienne. Fasada bogato zdobiona motywami roślinnymi i geometrycznymi.

Materiałem wykorzystanym do budowy kamienicy są przede wszystkim ciosy kamienne oraz cegła ceramiczna.

Ciekawostki

- Konsul Karol Ripa przeżył zamach w marcu 1924 r., zamachowiec strzelił do niego kilkakrotnie.

- Przedwojenne wyposażenie kamienicy budynku trafiło do zbiorów Muzeum Warmii i Mazur.

- Obecnie w kamienicy mieści się m. in. siedziba Towarzystwa Miłośników Olsztyna.

- Wnętrza zaprojektował, po pożarze w 1983 r., znany architekt Bolesław Wolski (m. in. wykonał kompozycję w holu Nowego Ratusza, która przedstawia zabytki miasta).

- Na fasadzie budynku znajduje się tablica pamiątkowa z 1951 r. poświęcona Bohdanowi Jałowieckiemu, ostatniemu polskiemu konsulowi, zamordowanemu w lutym 1941 r. w obozie w Działdowie.

- W 1980 r. dyskutowano nad pomysłem, aby w kamienicy urządzić Archiwum Państwowe lub przeznaczyć ją na cele muzealne.

- w 1987 r. część strychu została zaadaptowana na mieszkanie dla Mariana Gotowca.

Informacje praktyczne

- Kamienica położona przy placu Konsulatu Polskiego, blisko siedziby ZUS, Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, w odległości ok. 5 min drogi piechotą od Teatru im. Stefana Jaracza.

Autor opisu: Irena Robak