Wolnostojąca kamienica czynszowa przy ulicy Dąbrowszczaków 10. Niegdyś należała do jednego z najsłynniejszych olsztyńskich rentierów – Otto Naujacka. Kamienica stanowi ciekawy przykład architektury neostylowej początku XX wieku. Obiekt został wpisany rejestru zabytków w roku 1987.

Historia

Kamienica została wybudowana w latach 1900-1901 przez Otto Hermanna Naujacka, na terenie który stanowił część tzw. Placu Hosmanna. Była to pierwsza z kamienic czynszowych tego znanego olsztyńskiego rentiera przy tej ulicy.

Przed I wojną światową Villa Fortuna uchodziła za szykowny budynek i prestiżowy adres, stąd było to ulubione miejsce na kwatery prywatne wyższych oficerów stacjonujących w olsztyńskich garnizonach a także wyższych urzędników. Wśród wynajmujących mieszkania w tym budynku byli, m.in.: kolejny prezesi Sądu Ziemskiego, kapitan Paul Hasse, pułkownik Harold von der Groeben (dowodzący 10. pułkiem dragonów), komendant 37. Brygady Kawalerii, generał - major Konrad von Katzler a nawet komendant 37. Dywizji, generał - lejtnant Hermann von Staabs. Ponadto przez pewien czas w Kamienicy mieściło się biuro i sztab dowództwa 37. Dywizji. Tu działała również od roku 1912 poczta wojskowa, dostarczająca przesyłki w obrębie garnizonu.

Po pierwszej wojnie światowej renoma obiektu nieco się zmniejszyła. W budynku istniało wówczas 13 mieszkań o rozmaitym standardzie. Nowym właścicielem kamienicy został Robert Lutz, kupiec meblowy. W roku 1927 przebudował on parter budynku, dostosowując go do nowych funkcji. Na parterze bowiem Lutz założył sklep meblowy tzw. Olsztyński Dom Meblowy Lutza. Wtedy właśnie w przyziemiu willi pojawiły się szerokie okna wystawowe i zlikwidowane zostało ozdobne ogrodzenie kamienicy. Nadal wyższe kondygnacje wynajmowane były na mieszkania czynszowe, m.in. przez pewien okres czasu mieszkał tu członek rady miasta, Max Lion. Tuż przed II wojną światową mieszkania w Villi Fortuna wynajmowało 10 lokatorów.

Kamienica przetrwała wojnę w dobrym stanie, dlatego już w 1945 r. została zajęta na siedzibę Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej. Potem w budynku lokowano wiele, często się zmieniających biur, olsztyńskie sądowy (okręgowy i apelacyjny), a na parterze - szereg różnych, czasem ekskluzywnych, jak „Moda Polska” sklepów. Przy Dąbrowszczaków 10 usytuowano też, m.in.: Przedsiębiorstwo Handlowo- Usługowe „Aldan”, sklep z zabawkami, salon gier i „Dom Obuwia.” Przez pewien czas w kamienicy znajdowała się także olsztyńska siedziba NSZZ Solidarność.

Obecnie budynek mieści Kawiarnię „Moja”, sklep oferujący elementy wystroju wnętrz „Cafe Decor” oraz liczne biura. Swoje siedziby mają tu m.in.: biuro poselskie, Polubowny Sąd Konsumencki, Kuratorzy Zawodowi Sądu Rejonowego, oddział olsztyński Towarzystwa Pamięci Józefa Piłsudskiego, Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Handlowej oraz liczne związki kombatantów i byłych więźniów politycznych.

Opis architektury

Wolnostojący, trzykondygnacyjny budynek przy ul. Dąbrowszczaków 10 wzniesiono na planie litery L. Jest on podpiwniczony, murowany, ma wysokie poddasze i charakterystyczny południowo-wschodni narożnik tworzący, nakrytą dekoracyjnym hełmem, wieżyczkę o przekroju kwadratu. Hełm ten wieńczy kuta chorągiewka.

Kamienica jest murowaną budowlą z czerwonej cegły, dekoracyjnie podzieloną otynkowanymi elementami oprawy okien, tralek, boni, czy dekoracyjnych płycin. Otynkowany jest także parter niesymetrycznej elewacji frontowej, która na skrajnej osi głównego korpusu od zachodu, posiada 2 balkony z kutymi balustradami. Pod balkonami znajduje się, poprzedzone schodami, jedno z wejść do kamienicy. Kolejne znaleźć można w cofniętej względem fasady przybudówce od zachodu. Nad trzecią, czwartą i piątą osią niesymetrycznej elewacji frontowej widnieje zbliżony do trójkąta szczyt zwieńczony dekoracyjnym obeliskiem. Elewację od ulicy Dąbrowszczaków poprzedza wysoki taras, na którym latem wystawiane są stoliki Kawiarni „Moja”.

Od frontu znajdują się dwa balkony z żelaznymi balustradami. Nad balkonem na trzeciej kondygnacji w kartuszu widnieje ozdobna inskrypcja z nazwą kamienicy- Villa Fortuna. Fasada podzielona jest szeregiem zróżnicowanych okien w ozdobnej oprawie, głównie w kształcie prostokąta. Całość wieńczy wielopołaciowy dach doświetlony lukarnami.

Kamienica stanowi przykład budownictwa historyzującego początku XX wieku. Wzniesiona została w stylu neorenesansu północnego z manierystycznym ornamentem okuciowym zdobiącym, m.in.: płyciny i szczyt głównej elewacji.

Ciekawostki

Kamienica nosi nazwę upamiętniającą Fortunę, rzymską boginię kierująca ludzkimi losami;

Na Placu Hosmanna, na którym wzniesiono Villę Fortuna, miał stanąć nowy kościół dla olsztyńskich katolików. Ostatecznie parcelę Hosmanna kupił Otto Naujack a kościół pobudowano przecznicę dalej (dzisiejszy Kościół p. w. Najświętszego Serca Pana Naszego Jezusa Chrystusa przy ul. Kopernika);

W okresie przedwojennym przed kamienicą można było zobaczyć budkę dla warty honorowej, pomalowaną w charakterystyczne, ukośne, biało-czarne pasy. Warta honorowa była regulaminowym przywilejem zarezerwowanym dla oficerów sztabowych i generalicji. Zaciągano ją przed prywatnymi kwaterami dowódców wojskowych, a jako że Villa Fortuna była jedną z ulubionych kwater oficerskich, budka wartownicza wpisała się w pejzaż przedwojennego Olsztyna jako stały element architektoniczny ówczesnej ulicy Cesarskiej.

Mieszcząca się w kamienicy kawiarnia „Moja” należy do Sieci Dziedzictwa Kulinarnego Warmia, Mazury, Powiśle a jej właściciele starają się, oprócz wypieków typowych, odtwarzać również stare, przedwojenne przepisy kulinarne Prus Wschodnich. Obecnie trwają próby odtworzenia słynnego królewieckiego marcepana. Kawiarnia posiada własne zaplecze cukiernicze. Wnętrze lokalu ma przypominać przedwojenne kafejki, próżno tam szukać telewizora, a radio z najnowszymi wiadomościami zastępuje stylowa muzyka.

Informacje praktyczne

• Obiekt dostępny do zwiedzania z zewnątrz, można również skorzystać z oferty stylowej Kawiarni „Moja”, która zaprasza 7 dni w tygodniu na kawę, herbatę i ciasta własnego wypieku a także na słodkie i słone zestawy śniadaniowe;
• Czas zwiedzania- 5 min.,
• Toaleta dostępna dla gości kawiarni „Moja” (w lokalu na parterze);
• Parkowanie samochodami osobowymi przy ul. Dąbrowszczaków – płatne w dni robocze (bilet parkingowy można kupić w parkomatach umieszczonych wzdłuż ulicy);
• Najbliższy parking dla autokarów – przy ul. Nowowiejskiego (naprzeciw Hotelu „Pod zamkiem”)

Autor opisu: Joanna Mariuk