Siedziba przedwojennej rejencji, odpowiednika dzisiejszego województwa. Po II wojnie światowej budynek przekazany kolei. Obecnie mieści Urząd Marszałkowski i Najwyższy Sąd Administracyjny.

Historia

Rejencję olsztyńską utworzono w 1905 r. z południowych ziem rejencji gąbińskiej i królewieckiej. Tworzyło ją 10 powiatów zamieszkałych przez polskojęzyczną ludność w Prusach Wschodnich, co było głównym pomysłem na wydzielenie rejencji w tym kształcie. Zaprojektowanie gmachu zlecono Richardowi Saranowi z Berlina, radcy z ministerstwa robót publicznych. Prace budowlane przeprowadził Albert Dylewski z Olsztyna. Uroczyste otwarcie nastąpiło 15 lipca 1911 r. Na parterze znajdowała się część publiczna z kancelarią, kasami i urzędem ubezpieczeń. I piętro reprezentacyjne mieściło salę posiedzeń, gabinet prezydenta rejencji. W głębi piętra znajdowały się urzędy, podobnie jak na II piętrze. W kondygnacji III piętra poza urzędami zlokalizowano bibliotekę. Mansarda mieściła archiwum rejencji, w suterynie działały drukarnia, maszynownia i kotłownia.

Po II wojnie światowej zamiast kontynuować tradycje siedziby województwa ocalały gmach przekazano kolei na Dyrekcję Okręgową Kolei Państwowych. Nowy Urząd Wojewódzki wybudowano od podstaw po drugiej stronie ulicy. Na początku lat 90-tych monumentalny budynek zajmowało kilkadziesiąt prywatnych firm. Po reformie administracyjnej w 1998 r. i utworzeniu władz samorządowych województwa budynkowi przedwojennej rejencji przywrócono charakter siedziby władz regionalnych. Marszałek województwa warmińsko-mazurskiego zajmuje obecnie dawny gabinet prezydenta rejencji.

Opis architektury

Bryłę architektoniczną gmachu tworzy pięć skrzydeł. Główną część budynku stanowią dwa równolegle ustawione skrzydła, połączone w połowie długości klatką schodową, tworzącą dwa małe wewnętrzne dziedzińczyki, ujęte na końcach dwoma bardzo wydłużonymi skrzydłami. Ostatnie skrzydło łączy na wschodnim końcu oba wydłużone skrzydła, domykając duży dziedziniec. Budynek trzypiętrowy, cokół kamienny z boniowaniem z oknami suteryny i półkoliście zamkniętymi oknami wysokiego parteru, wyższe kondygnacje ceglane, nietynkowane z wyjątkiem przestrzeni pomiędzy oknami I i II piętra. Osie okien oddzielone są pilastrami z głowicami.

Fasada główna usytuowana od strony zachodniej. Tworzą ją trzy ryzality, środkowy płytszy od narożnych z portalem głównym, wykonanym z piaskowca z dolnośląskiego kamieniołomu w Radkowie z dużym, obecnie pustym kartuszem. Ponad portalem, pomiędzy oknami I i II piętra dekoracja w formie płaskorzeźb autorstwa Wilhelma Giesekego z Charlottenburga. W części szczytowej tego ryzalitu owalny kartusz, wypełniony pierwotnie herbem rejencji, obecnie pozostała jedynie korona wieńcząca kartusz. Dekoracje ryzalitu odrestaurowane w 2009 r.

Ciekawostki

Dziedziniec wewnętrzny gmachu rejencji zagrał w serialu „Stawka większa niż życie” w odcinku pt. „Podwójny nelson”, kręconym w Olsztynie latem 1967 r.

Informacje praktyczne

- budynek do zwiedzania z zewnątrz, wewnętrzne korytarze i klatki schodowe można zwiedzać w godzinach pracy Urzędu Marszałkowskiego. Na zwiedzenie sal posiedzeń należy uzyskać zgodę administratora budynku.

- urząd czynny jest w godzinach

- najbliższy bezpłatny parking dla autokarów 500 m, przy ul. Nowowiejskiego lub przy hali Urania

Literatura:

Rzempołuch A., Architektura i urbanistyka Olsztyna 1353-1953, Olsztyn 2005

(c) Andrzej Bobrowicz, 2009

fot.Michał Ciucias