Najstarsza Kaplica Jerozolimska na Warmii. Kaplica poświęcona kultowi Męki Pańskiej, przyniesionemu do Prus z Ziemi Świętej przez Krzyżaków. Obecnie odbywają się w niej msze dla osób niesłyszących.

Historia

Kaplica wzmiankowana po raz pierwszy w 1565 r., data jej wzniesienia pozostaje nieznana. Następnie wymieniana jeszcze kilkukrotnie w wizytacjach. W 1609 r. odnotowano, że posiadała we wnętrzach malowidła ścienne. Do XVIII w. kaplica sąsiadowała na Dolnym Przedmieściu z leprozorium Św. Jerzego. Wokół kaplicy istniał cmentarz.

W 1775 r. przebudowana na koszt członka magistratu miejskiego Piotra Poleskiego, dawny budynek otrzymał cechy barokowe. Kolejne renowacje w latach 1921-22 i 2008-09.

Na wyposażeniu kaplicy składają się Grupa Ukrzyżowania i trzy obrazy. Grupa Ukrzyżowania w formie Golgoty z dwoma łotrami jest najwybitniejszym zabytkiem późnogotyckiej rzeźby sakralnej w Olsztynie. Datowana jest na ok. 1510 r., wykazuje cechy warsztatowe związane z kręgiem królewieckim. Wzmiankowane w wizytacji w roku 1609 figury stojące Najświętszej Marii Panny i Św. Jana Ewangelisty. Na ścianach kaplicy zawieszone są XVIII-wieczne obrazy: Matki Boskiej z Dzieciątkiem i Matki Boskiej Bolesnej. Z początku XVII w. pochodzi zaś obraz Chrystus pod Krzyżem ze Św. Marią Magdaleną.

Kaplica podlega parafii Św. Jakuba, przeznaczona jest na duszpasterstwo osób niesłyszących. W przykaplicznym ogródku stoi krzyż z 1886 r. upamiętniający XIX-wieczną epidemię cholery.

Opis architektury

Kaplica jest parterową budowlą na planie prostokąta, nakryta dwuspadowym dachem, z barokowymi wolutowymi szczytami ze ślimacznicami. Od strony zachodniej szczyt frontowy posiada wypukłość flankowaną dwoma pilastrami, która jest pozostałością po rozebranej drewnianej dzwonniczce. We wnętrzu kaplica mieści drewniany chór.

Ciekawostki

- kaplica pełniła do XVIII w. ostatnia posługę dla skazańców prowadzonych na powieszenie na Wzgórze Soja

- Golgota z dwoma łotrami jest jedynym tego typu zachowanym zabytkiem snycerki późnogotyckiej na terenie Pomorza Wschodniego

- po XX-wiecznej renowacji kaplicę poświęcono jako dar za zwycięstwo plebiscytowe w 1920 r. Na kaplicy umieszczono napis Treudank 1921

- krzyż przy kaplicy pierwotnie ustawiony był przy al. Warszawskiej. Krzyż przeniesiono przed przyjazdem tow. Władysława Gomułki na otwarcie Olsztyńskich Zakładów Opon Samochodowych

- w październiku 1984 r. w kaplicy wystawiono na widok publiczny zwłoki warmińskiej poetki Marii Zientary-Malewskiej

Informacje praktyczne

- obiekt nieudostępniony do zwiedzania, aby rzucić okiem na wyposażenie należy pojawić się na krótko przed lub zostać krótko po jedynej mszy świętej w tygodniu, w niedzielę o 10.00.

- obowiązuje zakaz zwiedzania podczas mszy, nabożeństw i innych uroczystości kościelnych

- bezpłatny parking dla autokarów 400 m. przy ul. Nowowiejskiego

(c) Andrzej Bobrowicz