Zasadźca Olsztyna, jego pierwszy sołtys. Pochodził z Łajs k/Melzaku (Pieniężno). Pochodził z rodziny o tradycjach sołeckich. Jego ojciec Geriko założył w 1304 r. Łajsy, z kolei jego brat Henryk zostanie w 1364 r. zasadźcą wsi Skajboty i miasta Wartemborka (Barczewo). Od warmińskiej kapituły katedralnej otrzymał zadanie założenia Olsztyna, na 178 łanach chełmińskich. Za wykonaną pracę otrzymał dla siebie 7 łanów do wyłącznego użytku i dziedziczny tytuł sołtysa Olsztyna. Był właścicielem pierwszego murowanego domu mieszczańskiego w Olsztynie. Założony przez niego Olsztyn znakomicie prosperował, wskutek czego Jan z Łajs w 1378 r. uzyskał zgodę na poszerzenie granic miasta o część północną (Targ Rybny z przyległościami). Wtedy również została wzniesiona, zachowana do dziś Brama Górna. Ponadto Jan z Łajs jest zasadźcą wsi Praslity oraz Różnowo.

Jan z Łajs uzyskał dzięki lokacji Olsztyna wysoką pozycję społeczną. W 1372 r. otrzymał tytuł szlachecki i występował, jako rozjemca w sporze o delimitację Puszczy Galindzkiej w okolicy Pasymia, prowadzonym pomiędzy biskupem warmińskim Janem Stryprockiem i wielkim mistrzem krzyżackim Winrychem von Kniprode. Po raz ostatni Jan z Łajs jest wymieniony na kartach historii w 1388 r., jako ekspert w ustaleniu wewnętrznych granic pomiędzy dobrami kapitulnymi a biskupimi za panowania biskupa Henryka Sorboma.

Jan z Łajs trafił w 1921 r. na tzw. „biedapieniądz”, wydawany w Olsztynie w czasach kryzysu. Jego portret, namalowany w 1987 r. przez Teodora Nowaka z Grudziądza, zdobi salę posiedzeń olsztyńskiego ratusza. W 1999 r. ufundowana została tablica pamiątkowa, wisząca pod arkadami domu Jana z Łajs. Ciekawostką jest odnalezienie przy tej parceli w 1934 r. XIV-wiecznego szyszaka, pochodzącego z czasów, kiedy mieszkał tam zasadźca Olsztyna. Dzieło Jana z Łajs przetrwało wieki, Olsztyn dziś jest 170-tysięcznym miastem wojewódzkim.