Zasadźca Olsztyna, jego pierwszy sołtys. Pochodził z Łajs k/Melzaku (Pieniężno). Pochodził z rodziny o tradycjach sołeckich. Jego ojciec Geriko założył w 1304 r. Łajsy, z kolei jego brat Henryk zostanie w 1364 r. zasadźcą wsi Skajboty i miasta Wartemborka (Barczewo). Od warmińskiej kapituły katedralnej otrzymał zadanie założenia Olsztyna, na 178 łanach chełmińskich. Za wykonaną pracę otrzymał dla siebie 7 łanów do wyłącznego użytku i dziedziczny tytuł sołtysa Olsztyna. Był właścicielem pierwszego murowanego domu mieszczańskiego w Olsztynie. Założony przez niego Olsztyn znakomicie prosperował, wskutek czego Jan z Łajs w 1378 r. uzyskał zgodę na poszerzenie granic miasta o część północną (Targ Rybny z przyległościami). Wtedy również została wzniesiona, zachowana do dziś Brama Górna. Ponadto Jan z Łajs jest zasadźcą wsi Praslity oraz Różnowo.
|
Więcej… [Jan z Łajs]
|
|
Seweryn Pieniężny – junior |
Urodzony 25 lutego 1890 r. w Olsztynie, syn Seweryna – seniora i Joanny z Liszewskich Pieniężnych. Wykształcenie otrzymał w Olsztynie, od 1906 r. pracował w drukarni „Gazety Olsztyńskiej”, z którą zwiąże całe swoje życie. Od młodych lat należał do organizacji polonijnych jak Polsko-Katolickich Towarzystw „Zgoda” i „Jedność”. Podczas I wojny światowej wcielony do wojska spędził na froncie 2 lata, jako żołnierz piechoty. W 1918 r. objął kierownictwo „Gazety Olsztyńskiej”, które z wieloma przerwami pełnił do wybuchu II wojny. Po przegranym przez Polaków plebiscycie 11 lipca 1920 r. przejął dodatkowo wydawnictwo, zlikwidowanego w Ortelsburgu (Szczytno) „Mazura”. Należał też do ścisłego kierownictwa IV Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech. Dzięki jego zaangażowaniu „Gazeta Olsztyńska” była jedynym polskojęzycznym czasopismem, które utrzymało się na rynku aż do 1939 r. Ożenił się w 1920 r. z Kazimierą Wandą Dembińską i miał z nią syna Konstantego, zmarłego w 1942 r. i trzy córki: Ewę (po mężu Bojarska), Marię (po mężu Frieman) i Halinę (zm. w 1945 r.). w okresie międzywojennym wielokrotnie sądzony przez władze niemieckie za rzekomą działalność antyniemiecką. Poza wydawanym czasopismem Pieniężny pozostawił napisane w gwarze warmińskiej felietony pt: „Kuba spod Wartemborka gada”.
|
Więcej… [Seweryn Pieniężny – junior]
|
Olsztyński przedsiębior
ca budowlany, właściciel cegielni, członek Rady Miasta. Do Olsztyna przybył, jako rzeźnik, otwierając masarnię przy ul. Krzywej (Hugona Kołłątaja). W 1880 r. w ramach projektu burmistrza Olsztyna Oskara Beliana miasto postawiło na rozwój przemysłu i otwarto nowoczesną rzeźnię oraz zakłady mięsne przy ul. Królewieckiej (Aleja Wojska Polskiego). Naujack nie wytrzymał konkurencji z dużymi zakładami i musiał zlikwidować rzeźnię, przekwalifikowując się na producenta cegieł. Jego cegielnia usytuowana była na Zatorzu, przy ul. Kolejowej 10. Glinę do wypalania cegieł początkowo pozyskiwano, ścinając wszystkie zbocza i pagórki w okolicy cegielni. W 1892 r. architekt Robert Luckhardt na zniwelowanym przez cegielnię Naujacka terenie opracował pierwszą siatkę ulic i rozplanowanie przestrzenne nowej dzielnicy. Olsztyn od końca lat 70-tych XIX w. zaczął się rozbudowywać a do tego potrzebne była cegła, Naujack więc szybko się dorobił na nowym interesie. Wysoka pozycja społeczna utorowała mu drogę do Rady Miejskiej, skupiającej za czasów Beliana najważniejszych olsztyńskich przedsiębiorców. Na przełomie XIX/XX w.
|
Więcej… [Otto Naujack]
|
Burmistrz (
1877-1903) i nadburmistrz (1903-08) Olsztyna, najdłużej urzędujący burmistrz w historii miasta. Urodził się w Tracku 27 października 1832 r. Był synem porucznika wojsk pruskich Johanna Georga Beliana. Oskar uczęszczał do ewangelickiej szkoły na olsztyńskim zamku, progimnazjum w Olsztynku i gimnazjum w Królewcu, które zakończył maturą. Odmiennie od typowej dla wschodniopruskiej młodzieży nie wstąpił na studia na Albertynę, ale podjął naukę na kierunku rolniczym w akademii Karla Sprengla w Resku na Pomorzu Zachodnim. Wybór wykształcenia determinował fakt, iż Belianowie byli posiadaczami ziemskimi, oprócz podolsztyńskich Tracka i Grądka posiadali majątki w Puszczy Rominckiej (Jodupie i Żytkiejmy) oraz Kozarek Mały k/Ządźborka (Mrągowo). Został wybrany do sejmu pruskiego z okręgu gołdapskiego. W parlamencie Belian dał się poznać, jako człowiek o przekonaniach antykatolickich i antypolskich, znakomicie wpisując się w politykę kulturkampfu, prowadzoną w Niemczech ery Bismarcka. Idealnie pasował do pracy na propolsko nastawionej południowej Warmii. Burmistrzem Olsztyna został w 1877 r. z polecenia Berlina, jako burmistrz został Radzie Miasta narzucony. Jego wybór zbiegł się w czasie z objawieniami maryjnymi w Gietrzwałdzie.
|
Więcej… [Oskar Belian]
|
Polski astronom, odkrywca heliocentrycznej teorii Układu Słonecznego, kanonik katedralny warmiński, administrator dóbr kapitulnych, lekarz, ekonomista, matematyk, tłumacz z łaciny na grekę, poeta. Urodził się 19 lutego 1473 r. w Toruniu, jako syn bogatego kupca. Po śmierci ojca, również Mikołaja, w 1483 r. małym Mikołajem i jego bratem Andrzejem zaopiekował się wuj Łukasz Watzenrode, późniejszy biskup warmiński (1489-1512). Za pieniądze wuja Kopernik studiował w Krakowie w latach (1491-95) i na uniwersytetach włoskich w Bolonii, Ferrarze i Padwie (1496-1503) uzyskując, zgodnie z życzeniem kapituły warmińskiej tytuł doktora prawa kanonicznego i doktora nauk medycznych. Po powrocie do Polski siedem kolejnych lat przebywał w Lidzbarku Warmińskim, jako osobisty lekarz biskupa. Od 1510 r. aż do śmierci Kopernik na stałe zamieszkał we Fromborku. Wyjątkiem od tego była delegacja na stanowisko administratora dóbr kapitulnych w Olsztynie w latach 1516-19 i 1520-21.
|
Więcej… [Mikołaj Kopernik]
|
|
|
|
Strona 2 z 2 |