Jedyny kościół ewangelicki w Olsztynie. Postawiony na parceli, która od założenia miasta pozostawała niezabudowana. Główny kościół ewangelickiej diecezji mazurskiej.

Historia

Ewangelicy byli objęci zakazem osiedlania się na Warmii wydanym w 1526 r. przez biskupa Maurycego Ferbera. Po I rozbiorze Polski w 1772 r. i zawłaszczeniu Warmii przez Prusy przepis ten zniesiono. Pierwsi ewangelicy pojawili się już rok później. Gmina ewangelicko-augsburska powstała w 1779 r., na cele oświatowe i religijne władze przekazały jej opuszczony przez kanoników zamek. Pomysł budowy kościoła powstał w latach 20-tych XIX w. Zakupiona została parcela, na której tymczasowo założono ogród i narożna posesja w Rynku przeznaczona na pastorówkę. Prace budowlane pod kierownictwem Matthiasa Toffla ruszyły dopiero wiosną 1876 r. Uroczyście złożono pod fundamentami tzw. Łyński Kamień, duży głaz narzutowy, leżący dotąd na posesji. Konsekracja ukończonego kościoła odbyła się jesienią 1877 r.

Kościół szybko okazał się a ciasny dla wiernych. W 1913 r. przewidywano budowę nowego kościoła, zakupiono nawet parcelę na Nowym Mieście. Do realizacji planów nie doszło, wzniesiono wtedy jedynie kościół garnizonowy z parafią, który poważnie odciążył gminę ewangelicką.

Wyposażenie kościoła jest bardzo skromne. W prezbiterium ołtarz w formie krucyfiksu. Na emporze organy Maxa Terletzkiego z Królewca, witraże zaprojektowane i wykonane przez warsztat Heinricha Oidtmanna z Linnich k/Akwizgranu.

Opis architektury

Kościół neogotycki, czteroprzęsłowy, salowy z wyodrębnionym wielobocznie zamkniętym prezbiterium, nakryty dachem dwuspadowym. Od południa do korpusu kościoła przylega 43-metrowa wieża zegarowa, nakryta ośmiobocznym hełmem, z kaplicami przywieżowymi. Kościół nie jest orientowany.

Bryła kościoła surowa pozbawiona jest zdobień, z wyjątkiem betonowego fryzu, obiegającego

pod dachem górne partie murów oraz wimpergi z kwiatonem nad portalem wejściowym. Wnętrze pozbawione sklepień, nad salą więźba dachowa. Dookoła wnętrza obiega drewniana empora, pozbawiona ozdób.

Ciekawostki

Na parceli kościoła leżał duży głaz owiany legendą jako ofiarny kamień Prusów. Podczas budowy kościoła głaz ten zakopano pod ołtarzem głównym. W rzeczywistości głaz ten przytransportowany został w 1842 r. z Pola Kurkowego, majątku należącego do właściciela Tracka Georga Beliana.

Informacje praktyczne

- bezpłatny parking dla autokarów 100 m. przy ul. Nowowiejskiego

- kościół jest zamykany, w celu zwiedzenia wnętrz należy zgłosić się na plebanię. Zwiedzanie kościoła jest bezpłatne

- obowiązuje zakaz zwiedzania podczas mszy, nabożeństw i innych uroczystości kościelnych

- czas zwiedzania ok. 15 min

www.olsztyn.luteranie.pl

(c) Andrzej Bobrowicz

fot.Michał Ciucias